+374 93 331-663
Երևանի Մարդու Իրավունքների Տան և նրա անդամ կազմակերպությունների պատրաստած համատեղ հայտարարության մեջ Human Rights House հիմնադրամը և Նորվեգիայի Հելսինկյան կոմիտեն կոչ են անում Հայաստանի իշխանություններին դադարեցնել հետապնդումները իրավապաշտպանների դեմ և պաշտպանել նրանց օրինական աշխատանքը: https://humanrightshouse.org/statements/armenian-authorities-must-support-and-end-harassment-against-human-rights-defenders/
Մենք՝ ներքոստորագրյալ քաղաքացիական հասարակության կազմակերպություններս, մտահոգված ենք հայ իրավապաշտպանների նկատմամբ շարունակվող հետապնդումներով: Մենք կոչ ենք անում ՀՀ իշխանություններին հարգել իրենց միջազգային պարտավորությունը մարդու իրավունքների պաշտպանների համար բարենպաստ միջավայր ստեղծելու ուղղությամբ, պաշտպանել նրանց օրինական աշխատանքը, դատապարտել նրանց նկատմամբ սպառնալիքներն ու հարձակումները և դադարեցնել նրանց գործունեության անօրինական միջամտությունը, այդ թվում` անհիմն քրեական հետապնդման և համապատասխան օպերատիվ գործողություններն ու. քննչական միջոցառումները:
Վերջին երկու տարիներին Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանները և իրավապաշտպան կազմակերպությունները բախվում են ատելության խոսքի և ապատեղեկատվության բարձր մակարդակի, ֆիզիկական հարձակումների և առցանց սպառնալիքների: Իրավիճակն ավելի է սրվել 2020-ի նոյեմբերի 9-ին Ղարաբաղյան 2-րդ պատերազմից հետո Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ձեռք բերված հրադադարի մասին համաձայնագրից պայմանագրի հայտարարությունից անմիջապես հետո՝ հարձակման են ենթարկվել Ազատություն ռադիոկայանը, Հելսինկյան ասոցացիայի Վանաձորի գրասենյակը և Բաց Հասարակությունների Հիմնադրամը: Չնայած հետաքննություն էր սկսվել, մինչ այժմ ոչ ոք պատասխանատվություն չի կրել այդ հարձակումների համար: ՀՀ կառավարության կողմից մարդու իրավունքի պաշտպաններին պաշտպանելու անկարողությունը և նրանց հրապարակային չաջակցելը ստեղծել են անպատժելիության մթնոլորտ՝ աջակողմյան ազգայնական խմբավորումներին և շարժումներին հնարավորություն տալով մարդու իրավունքի պաշտպաններին և կազմակերպություններին դարձնել իրենց հիմնական թիրախը: Այս խմբերի անպատժելիությունը բացասաբար է ազդել ընտրարշավի վրա և ևս մեկ ցուցում է այն բանի, որ այն պետք է պատշաճ կերպով լուծվի:
Հաշվի առնելով Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանության վիճակի վատթարացումը, Երևանի Մարդու Իրավունքների Տունը, Մարդու Իրավունքների Տուն Հիմնադրամի հետ համատեղ հայտարարություններ են արել միջազգային և տարածաշրջանային մեխանիզմների շրջանակներում: Մասնավորապես, ՄԱԿ-ի Համընդհանուր պարբերական վերանայման շրջանակներում (2020 թ. Հունվարի 23-ին կայացած նստաշրջան) Հայաստանի կառավարությունը, inter alia, համաձայնվել է հետևյալ առաջարկությունների հետ.
Վերջ տալ մարդու իրավունքների պաշտպանների դեմ հարձակումների անպատժելիության մշակույթին՝ նրանց նկատմամբ հետապնդումների, սպառնալիքների և բռնությունների արագ, անկողմնակալ և արդյունավետ հետաքննություններ իրականացնելով։
Աջակցել մարդու իրավունքների պաշտպաններին՝ պաշտոնական դատապարտելով հարձակումները, երբ դրանք տեղի են ունենում։
Ընդունել հատուկ օրենքներ, որոնք կարգելեն ատելության խոսքը և կձեռնարկեն կոնկրետ քայլեր՝ վերջ դնելու բամբասանքների արշավներին և մարդու իրավունքների պաշտպանների հասցեին սպառնալիքներին:
Միջոցներ ձեռնարկել մարդու իրավունքների պաշտպաններին և քաղաքացիական հասարակությանը ոտնձգություններից պաշտպանելու համար:
Հայաստանի կառավարությունը որևէ շոշափելի քայլ չի ձեռնարկել Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանների վիճակի բարելավման ուղղությամբ, որոնք ավելի ու ավելի անապահով պայմաններում են հայտնվում:
Այս աջակողմյան արշավների կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանների վրա թիրախավորելու վերջին միտումները հատկապես անհանգստացնող են. Տարբեր մեղադրանքներով նրանց դեմ քրեական գործեր հարուցելու համար տարբեր իրավապահ մարմիններ են ուղարկվում կեղծ հայտարարություններ «հանցագործությունների» մասին, որոնք իբր կատարվել են իրավապաշտպանների կողմից: Նման կեղծ հայտարարությունները զգալի ազդեցություն են ունենում իրավապաշտպան կազմակերպությունների և նրանց օրինական աշխատանքի վրա: Անցյալ տարի Եվրոպայի խորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատարը մտահոգություն հայտնեց SLAPPS-ի` հասարակության մասնակցության դեմ ուղղված ռազմավարական դատավարությունների վերաբերյալ, որոնք ներկայացվել են իրավապաշտպանների դեմ: Դրանք անհեթեթ քրեական կամ քաղաքացիական հայցեր են ընդդեմ իրաշապաշտպանների ՝ նրանց էներգիան և ուշադրությունը իրենց օրինական աշխատանքից շեղելու համար կեղծ հայցերի դեմ պայքարելու համար: Հայաստանում կեղծ մեղադրանքների վերջին միտումը կարող է նմանատիպ ազդեցություն ունենալ տեղական իրավապաշտպանների վրա:
Օրինակ՝ նման բողոքներից մեկը ներկայացվել է ընդդեմ իրավապաշտպան Լարա Ահարոնյանի՝ Հայ կանանց ռեսուրսների կենտրոնի համահիմնադիր և Երևանի մարդու իրավունքների տան խորհրդի անդամ, կեղծ մեղադրելով նրան տրանսգենդեր մարդկանց մարմնավաճառության մեջ ներգրավելու մեջ ներգրավվելու, պոռնոգրաֆիկ նյութեր տարածելու, կամ այլ բաների մեջ։
Վերջին զարգացմամբ, եզդի իրավապաշտպան Սաշիկ Սուլթանյանի դեմ քրեական գործ է հարուցվել տխրահռչակ աջակողմյան «VETO» խմբի առաջնորդի կողմից ներկայացված կեղծ հայտարարության հիման վրա: 2021 թ. Մայիսի 20-ին Սաշիկ Սուլթանյանի բնակարանը խուզարկվեց Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Անվտանգության Ծառայության քննիչների և օպերատիվ աշխատակիցների կողմից: Սաշիկ Սուլթանյանը, իր իսկ ցուցմունքների համաձայն, զրկվել է հեռախոսազանգ կատարելու իրավունքից և փաստաբանի իրավունքից: Նույն օրը խուզարկվել է նաև «Մարդու Իրավունքների Եզդիական Կենտրոն» ՀԿ-ի տարածքը, ինչպես նաև նրա երկու գործընկերների տներն ու մեքենաները, որոնցից մեկը Մուրազ Շամոյանն էր `Կենտրոնի նորությունների խմբագիր: Հաջորդ օրը ՝ մայիսի 21-ին, Մուրազ Շամոյանը ենթարկվեց ութժամյա հարցաքննության: Հարցաքննության ընթացքում քննող սպան նրան ասաց, որ «արևմտյան հասարակական կազմակերպությունները պետք է փակվեն»:
Քրեական գործը, որին ներգրավված են Սաշիկ Սուլթանյանը և նրա գործընկերները, հարուցվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 226-րդ հոդվածի հատկանիշներով. Ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելություն հրահրելը, որը կատարվել է հրապարակավ կամ զանգվածային լրատվության միջոցներով։ Սաշիկ Սուլթանյանի կարծիքով և փաստերի վրա հիմնված գնահատական դատողությունները Հայաստանում էթնիկ եզդիների մարդու իրավունքների ոտնահարումների վերաբերյալ որակվում են որպես «ազգային, ռասայական և կրոնական ատելության հրահրում»: Այս հիմքով քրեական գործ հարուցելը վտանգում է լռեցնել փոքրամասնությունների իրավունքների պաշտպանների արտահայտման ազատությունը և խարխլել նրանց կենսական աշխատանքը, որը նրանք իրականացնում են ի շահ փոքրամասնությունների Հայաստանում:
2021 թ.-ի մայիսի 26-ին, Երևանի Մարդու Իրավունքների Տունը ներառող 23 տեղական հասարակական կազմակերպություններ ստորագրեցին հայտարարություն, որով դատապարտում են Սաշիկ Սուլթանյանի և այլոց նկատմամբ անօրինական հետապնդումը`պահանջելով դադարեցնել այն: Իրավապաշտպան միջազգային կազմակերպությունները նույնպես վճռականորեն են արտահայտել իրենց տեսակետը։
Մենք՝ ներքոստորագրյալ կազմակերպություններս, սույնով կոչ ենք անում ՀՀ կառավարությանը, դատախազությանը և իրավապահ մարմիններին միջոցներ ձեռնարկել ՀՀ կառավարության կողմից ստանձնած պարտականությունների կատարման ուղղությամբ՝ մարդու իրավունքների պաշտպանների պաշտպանության և նրանց իրավունքների խթանման, մասնավորապես ՝
Վերջ տալ մարդու իրավունքների պաշտպանների դեմ հարձակումների անպատժելիության մշակույթին՝ նրանց նկատմամբ հետապնդումների, սպառնալիքների և բռնությունների արագ, անկողմնակալ և արդյունավետ հետաքննություններ իրականացնելով։
Աջակցել մարդու իրավունքների պաշտպաններին՝ պաշտոնական դատապարտելով հարձակումները, երբ դրանք տեղի են ունենում։
Ընդունել հատուկ օրենքներ, որոնք կարգելեն ատելության խոսքը և կձեռնարկեն կոնկրետ քայլեր՝ վերջ դնելու բամբասանքների արշավներին և մարդու իրավունքների պաշտպանների հասցեին սպառնալիքներին:
Միջոցներ ձեռնարկել մարդու իրավունքների պաշտպաններին և քաղաքացիական հասարակությանը ոտնձգություններից պաշտպանելու համար:
