Category: Uncategorized

«Այդ գործողություններում դիտավորություն չկա, Սաշիկ Սուլթանյանը բարձրաձայնել է առանձին տեղերում, գյուղերում առկա խնդիրները, նրա արարքում հանցակազմը բացակայում է, այս գործը չպիտի հարուցվեր»․ Continue reading “Հարցազրույց Մեդիա-Շանգալ եզդիների ազգային միավորման խորհրդի նախագահ Ամո Շարոյանի հետ”

On October 12-13 the  European regional forum on ′′Conflict prevention and protection of minority rights ” will be held online. This is one of several annual regional forums that allows the UN Special Report on Minorities to hear different opinions and relevant information to submit its annual report in the UN Human Rights Council. Continue reading “Interview with UN Special rapporteur on Minority Issues |European Regional forum on National Minorities 2021(video)”

Դեկտեմբերի 21-ին ՄԱԿ-ի երեք հատուկ զեկուցող համատեղ նամակով դիմել են ՀՀ կառավարությանը։ Տեսքտի մեր կողմից կատարված թարգմանությունը ներկայացնում ենք ստորև։

Ձերդ գերազանցություն,

Մենք պատիվ ունենք ձեզ դիմելու որպես փոքրամասնությունների հարցերով հատուկ զեկուցող, կարծիքի և արտահայտման ազատության իրավունքի խթանման և պաշտպանության հատուկ զեկուցող և մարդու իրավունքների պաշտպանների իրավիճակի վերաբերյալ հատուկ զեկուցող` համաձայն Մարդու Իրավունքների Խորհրդի 43/8, 43/4 և 43/16 բանաձևերի:

Ցանկանում ենք մեծարգո Կառավարության ուշադրությունը հրավիրել այն տեղեկատվության վրա, որը մենք ստացել ենք Հայաստանում եզդիական համայնքին նվիրված հարցազրույցից հետո քրեական հետաքննության և սոցիալական ցանցերում ենթադրյալ հարձակումների մասին Սաշիկ Սուլթանյանի դեմ:

Պ-ն Սաշիկ Սուլթանյանը մարդու իրավունքների պաշտպան է, Երևանում տեղակայված Մարդու Իրավունքների Եզդիական Կենտրոնի տնօրեն և նախկին առաջնորդության ծրագրի անդամ՝ Մարդու Իրավունքների Գերագույն Հանձնակատարի Գրասենյակում (OHCHR):

Մարդու Իրավունքների Եզդիական Կենտրոնը (ՄԻԵԿ), որը գտնվում է Երևանում, մասնագիտացած է փոքրամասնությունների իրավունքների պաշտպանության ոլորտում, մասնավորապես կենտրոնացած է եզդիների իրավունքների վրա: Կազմակերպությունը աշխատում է խորքային մակարդակում, համագործակցելով որոշումներ կայացնողների հետ`ապահովելու համար փոքրամասնությունների արդյունավետ և իմաստալից մասնակցությունը երկրի հասարակական կյանքում, ինչպես նաև նրանց իրավունքների պաշտպանությունը:

Ստացված տեղեկատվության համաձայն.

Եզդիական լրատվական կայքը 2020 թվականի հունիսին հրապարակել է պարոն Սուլթանյանի հետ հարցազրույցը, որում նա խոսել է Հայաստանում եզդիական համայնքի խնդիրների մասին:

2020 թվականի հուլիսի դրությամբ սոցիալական ցանցերում տեղեկություններ կային, որ իր գործը պատրաստվում է հաղորդվել Ազգային Անվտանգության Ծառայութանը, որպեսզի նրա դեմ քրեական գործ հարուցվի հարցազրույցի պատճառով:

2020 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Ազգային Անվտանգության Ծառայությունը հրավիրեց պարոն Սուլթանյանին բացատրություն տալու իր հարցազրույցի վերաբերյալ: Նա բացատրեց, որ հարցազրույցի ընթացքում նա ներկայացրել է իր տեսակետները Հայաստանում եզդիների իրավունքների պաշտպանության վիճակի վերաբերյալ:

2020 թ. Նոյեմբերի 12-ին Ազգային Անվտանգության Ծառայությունից հաստատում խնդրելուց հետո պարոն Սուլթանյանին 2020 թ. Նոյեմբերի 21-ին տեղեկացրին, որ նրա դեմ քրեական գործ է հարուցվել Քրեական օրենսգրքի 226-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետի հատկանիշներով, որը վերաբերում է գործողություններին ուղղված ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության հրահրմանը, ռասայական գերազանցության կամ ազգային արժանապատվության նվաստացմանը: Նույն նամակում նրան նաև տեղեկացվել է, որ ինքը չունի որևէ ընթացակարգային կարգավիճակ, որպեսզի չկարողանա փաստարկներ ներկայացնել կամ ծանոթանալ գործի նյութերին: Քրեական գործի հարուցման ամսաթիվը, ինչպես նաև հիմքերը նման քրեական գործ հարուցելու հայտնի չեն:

Պրն. Սուլթանյանին սպառնացել և նրա վրա հարձակվել են սոցիալական  ցանցերում, և ինտերնետում կեղծ տեղեկություններ են տարածվում նրա և նրա կազմակերպության մասին: Պարզ է դառնում, որ սոցիալական ցանցերի և լրատվամիջոցների կայքերում կեղծ հաշիվներով օգտատերերը վիրավորում են նրան և մեղադրում նրան հայերի հետ էթնիկական հողի վրա լարվածություն սկսելու մեջ՝ պարոն Սուլթանյանի և նրա կազմակերպության վերաբերյալ հասարակության կարծիքը փոխելու համար: Օգտագործված բառապաշարը պարունակում է ատելություն, նվաստացման փորձեր և վիրավորանքներ: Համացանցում տեղադրված տեսանյութերից մեկը կոչ է անում «կոտրել» պարոն Սութլանյանի գլուխը: Կազմակերպության աշխատակիցները նույնպես տուժում են այդ հարձակումներից և նրանք սկսել են նվազագույնի հասցնել իրենց գործունեությունը ցանցից դուրս և փակել են իրենց առցանց անձնական հաշիվները:

Առանց ստացված տեղեկատվության ճշգրտությունը քննարկելու, մենք մեր մտահոգությունն ենք հայտնում այն պնդումների կապակցությամբ, որ ՄԻԵԿ-ի տնօրենը և նրա կազմակերպությունը թիրախավորվում են Հայաստանում փոքրամասնությունների հիմնախնդիրների բարձրացման և եզդիների իրավունքների պաշտպանության պատճառով:

Մենք մեր մտահոգությունն ենք հայտնում առ այն, որ այս քրեական հետաքննությունը և սոցիալական լրատվամիջոցների ենթադրյալ սպառնալիքները կարող են սահմանափակող ազդեցություն ունենալ մարդկանց կողմից ցանկացած խոսքի արտահայտման վրա, ներառյալ մարդու իրավունքների պաշտպանները, ովքեր աշխատում են երկրում փոքրամասնությունների իրավունքները խթանելու և պաշտպանելու համար:

Մենք ցանկանում ենք մեծարգո Կառավարության ուշադրությունը հրավիրել Քաղաքացիական և Քաղաքական Իրավունքների միջազգային դաշնագրի (ICCPR) համապատասխան դրույթների վրա, որը Հայաստանն ընդունել է 1993 թ. Հունիսի 23-ին: ICCPR 27-րդ հոդվածը պաշտպանում է փոքրամասնություններին պատկանող անձանց իրավունքները: Նաև հատկանշական է 1992 թ. Միավորված Ազգերի Կազմակերպության հռչակագիրը ազգային կամ էթնիկական, կրոնական և լեզվական փոքրամասնություններին պատկանող անձանց իրավունքների մասին: Մասնավորապես, Հռչակագիրը վերաբերում է պետությունների` իրենց տարածքում փոքրամասնությունների գոյությունն ու ինքնությունը պաշտպանելու և դրա համար միջոցառումներ ընդունելու պարտավորությանը (հոդված 1), ինչպես նաև անհրաժեշտ միջոցներ ընդունելուն` փոքրամասնություններին պատկանող անձանց առանց խտրականության իրենց իրավունքները իրականացնել ապահովելու համար (հոդված 4):

ICCPR 19-րդ հոդվածը պաշտպանում է կարծիքի և խոսքի ազատության իրավունքը: Այս իրավունքները «Անձի լիարժեք զարգացման համար անհրաժեշտ պայմաններ են: Դրանք էական են ցանկացած հասարակության համար: Դրանք հիմք են հանդիսանում յուրաքանչյուր ազատ և ժողովրդավարական հասարակության համար», տե՛ս CCPR / C / GC / 34 պարբերությունը: 2. Մենք կրկնում ենք Մարդու Իրավունքների Խորհրդի 12/16 բանաձևում ամրագրված սկզբունքը, որը կոչ է անում պետություններին զերծ մնալ խոսքի ազատության սահմանափակումներից, ներառյալ փոքրամասնությունների կամ խոցելի խմբերի պատկանող անձանց նկատմամբ:

Բացի այդ, մենք ցանկանում ենք մեծարգո Կառավարության ուշադրությունը հրավիրել ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների պաշտպանների մասին հռչակագրի հետևյալ դրույթներին.

– 1-ին և 2-րդ հոդվածները, որոնք ասում են, որ յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի խթանել և ձգտել մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանությանը և իրացմանը ազգային և միջազգային մակարդակներում, և որ յուրաքանչյուր պետություն ունի հիմնական պատասխանատվությունը և պարտականությունը պաշտպանել, խթանել և իրականացնել մարդու բոլոր իրավունքներն ու հիմնարար ազատությունները:

– 6-րդ հոդվածի «բ» և «գ» կետերը, որոնք նախատեսում են, որ յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի անհատապես և ուրիշների հետ համատեղ ազատորեն հրապարակել, տարածել կամ կիսել այլոց տեսակետները, տեղեկատվությունն ու գիտելիքները մարդու բոլոր իրավունքների և հիմնարար ազատությունների վերաբերյալ. և ուսումնասիրել, քննարկել, ձևավորել և ունենալ կարծիքներ մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների, ինչպես օրենսդրորեն, այնպես էլ գործնականում պահպանման վերաբերյալ, և հասարակության ուշադրությունը հրավիրել այդ հարցերի վրա.

– 12-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ կետերը, որը նախատեսում է, որ պետությունը ձեռնարկում է բոլոր անհրաժեշտ միջոցները ապահովելու համար յուրաքանչյուրի պաշտպանությունը ցանկացած բռնությունից, սպառնալիքներից, վրեժխնդրությունից, փաստացի կամ դե յուրե անբարենպաստ խտրականությունից, ճնշումից կամ որևէ այլ կամայական գործողությունից Հռչակագրում նշված իրավունքների իր օրինական իրականացման վերաբերյալ:

Վերոհիշյալ մարդու իրավունքների փաստաթղթերի և ստանդարտների ամբողջական տեքստերը հասանելի են www.ohchr.org կայքում կամ կարող են տրամադրվել կարիքի դեպքում:

Հաշվի առնելով խնդրի հրատապությունը, մենք կգնահատենք մեծարգո Կառավարության կողմից որպես պատասխան ձեռնարկված նախնական քայլերը`վերոհիշյալ անձի իրավունքները միջազգային փաստաթղթերին համապատասխան պաշտպանելու ուղղությամբ:

Քանի որ Մարդու Իրավունքների Խորհրդի կողմից մեզ տրամադրված մանդատների ներքո մեր պարտականությունն է պարզել մեր ուշադրությանը ներկայացված բոլոր դեպքերը, մենք երախտապարտ կլինենք հետևյալ հարցերի վերաբերյալ ձեր դիտարկումների համար.

1. Խնդրում ենք տրամադրել ցանկացած լրացուցիչ տեղեկատվություն և ցանկացած մեկնաբանություն, որը կարող եք ունենալ վերոհիշյալ պնդումների վերաբերյալ:
2. Խնդրում եմ նշել, թե որն է իրավական և փաստական ​​հիմքը պրն. Սուլթանյանի դեմ հարուցված քրեական հետաքննության, ինչպես նաև դատական առկա երաշխիքներ՝ նրա պատշաճ պաշտպանությունն ապահովելու համար:
3. Խնդրում ենք նշել, թե ինչ միջոցներ են ձեռնարկվել երաշխավորելու համար Պարոն Սուլթանյանի անձնական անվտանգությունը նրա դեմ սոցցանցերում հարձակումներից և սպառնալիքներից հետո:
4. Խնդրում ենք նշել ձեր Գերազանցության Կառավարության կողմից ձեռնարկված միջոցառումները ապահովելու համար, որ մարդու իրավունքների պաշտպանները, և մասնավորապես նրանք, ովքեր պաշտպանում և աշխատում են փոքրամասնությունների, այդ թվում` եզդիների պատկանող անձանց իրավունքների համար, կարողանան իրականացնել իրենց օրինական աշխատանքը անվտանգ և ապահով միջավայրում, առանց հետապնդման, հետապնդումների և բռնության վախի:
5. Խնդրում ենք նշել Ձերդ Գերազանցության Կառավարության ձեռնարկած միջոցառումները ապահովելու համար փոքրամասնությունների առանց միջամտության կարծիք ունենալու և խոսքի ազատության իրավունքը վայելելու բանավոր, գրավոր, տպագիր, արվեստի կամ որևէ այլ լրատվամիջոցների միջոցով՝ իր ընտրությամբ:

Պատասխանի սպասելիս մենք կոչ ենք անում ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջանկյալ միջոցները ենթադրյալ խախտումները կասեցնելու և դրանց կրկնությունը կանխելու համար, և ապահովելու համար որևէ պատասխանատու անձի հաշվետվությունը ենթադրյալ խախտումների վերաբերյալ այն դեպքում, երբ հետաքննությունները հիմնավորվեն կամ հաստատվեն, որ մեղադրանքները ճիշտ են:

Այս հաղորդակցությունը և մեծարգո Կառավարությունից ստացված ցանկացած պատասխան կհրապարակվեն հաղորդման կայքի միջոցով 60 օրվա ընթացքում: Դրանք հետագայում հասանելի կլինեն նաև Մարդու Իրավունքների Խորհրդին ներկայացվելիք մշտական զեկույցում:

Ընդունեք, Ձերդ Գերազանցություն, մեր բարձրագույն հարգանքի հավաստիացումները:

Ֆերնանդ դե Վարեննես

Փոքրամասնությունների հարցերի հատուկ զեկուցող

Իրենե Խան

Կարծիքի և արտահայտման ազատության իրավունքի խթանման և պաշտպանության հատուկ զեկուցող

Մերի Լոուլոր

Մարդու իրավունքների պաշտպանների իրավիճակի հատուկ զեկուցող

Frontline Defenders միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը զբաղվում է վտանգի տակ գտնվող իրավապաշտպանների մասին բարձրաձայնելով։ Նրանց հայտարարությունը (մեր հայերեն թարգմանությամբ) ՄԻԵԿ տնօրեն Սաշիկ Սուլթանյանի նկատմամբ հետապնդման մասին ներկայացնում ենք ստորև։ https://www.frontlinedefenders.org/en/case/judicial-prosecution-human-rights-defender-sashik-sultanyan-0

2021 թ. Մայիսի 20-ին ՀՀ Ազգային Անվտանգության Ծառայության քննչական վարչության աշխատակիցները քրեական հետաքննության շրջանակներում խուզարկեցին մարդու իրավունքների պաշտպան Սաշիկ Սուլթանյանի տունը, նրա գործընկերների տները և Մարդու Իրավունքների Եզդիական Կենտրոնի գրասենյակը: Քրեական գործը հարուցվել է «գործողությունների համար, որոնք ուղղված են ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելություն սերմանելուն, ռասայական գերազանցությանը կամ ազգային արժանապատվությունը նվաստացնելուն» (Քրեական օրենսգրքի 226-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասեր): Վերջին մեկ տարվա ընթացքում Սաշիկ Սուլթանյանը ենթարկվում է շարունակական դատական հետապնդման և հետաքննության վարչության աշխատակիցների կողմից առգրավվել է նրա անձնագիրը:

Սաշիկ Սուլթանյանը մարդու իրավունքների վաստակավոր պաշտպան է և Հայաստանում Մարդու Իրավունքների Եզդիական Կենտրոնի ղեկավարը: Մարդու իրավունքների պաշտպանը ակտիվորեն բարձրացնում էր Հայաստանում և միջազգային մակարդակում եզդիական համայնքի իրավունքների հարցը: Մարդու Իրավունքների Եզդիական Կենտրոնը (ՄԻԵԴ) եզդի իրավապաշտպանների խումբ է, ովքեր իրականացնում են ծրագրեր ազգային փոքրամասնությունների ինքնությունը, լեզուն և մշակույթը պահպանելու և եզդի համայնքի մասնակցությունը հասարակական-քաղաքական և տնտեսական կյանքում խթանելու համար: Կազմակերպության նպատակն է պաշտպանել եզդիների և այլ էթնիկ կրոնական փոքրամասնությունների իրավունքները՝ հիմնված մարդու իրավունքների հիմնարար սկզբունքների վրա:

2021 թ. Մայիսի 20-ին ՀՀ Ազգային Անվտանգության Ծառայության քննչական վարչության աշխատակիցները միջնորդագիր են ձեռք բերել և խուզարկել են մարդու իրավունքների պաշտպան Սաշիկ Սուլթանյանի տունը և Երևանում գտնվող Մարդու Իրավունքների Եզդիական Կենտրոնի գրասենյակը «գործողությունների համար, որոնք ուղղված են ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելություն սերմանելուն, ռասայական գերազանցությանը կամ ազգային արժանապատվությունը նվաստացնելուն» (Քրեական օրենսգրքի 226-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասեր) հարուցված քրեական գործի շրջանակներում։ Խուզարկությունների ընթացքում առգրավվել են դյուրակիր համակարգիչներ, սեղանի համակարգիչներ, ֆլեշ կրիչներ, փաստաթղթեր և տետրեր: Սաշիկ Սուլթանյանին արգելվել է օգտագործել իր հեռախոսը և ձայնագրել կատարվածը խուզարկության ընթացքում: Նույն օրը նման խուզարկություններ են իրականացվել նաև Մարդու Իրավունքների Եզդիական Կենտրոնի նորությունների խմբագիր և իրավապաշտպան Մուրազ Շամոյանի և կազմակերպության կամավոր Ամո Սադոևի բնակարաններում և տրանսպորտային միջոցներում: Մայիսի 21-ին Մուրազ Շամոյանը, Ամո Սադոևը և Սաշիկ Սուլթանյանը կանչվեցին քննչական վարչության գրասենյակ՝ հարցաքննության: Մուրազ Շամոյանը ութ ժամ անընդմեջ հարցաքննվել է առանց ընդմիջման, որի ընթացքում, ըստ նրա հաղորդումների, քննիչն ասել է, որ «արևմտյան հասարակական կազմակերպությունները պետք է փակվեն»:

2020 թ. Հոկտեմբերի 3-ին Ազգային անվտանգության ծառայության քննչական վարչության քննիչ Լ. Թաթոյանը հարուցել է քրեական գործ Սաշիկ Սուլթանյանի դեմ հիմնվելով այն խոսակցության վրա, որը իրավապաշտպանը ունեցել է 2020 թ. Հունիսի 8-ին Իրաքում տեղակայված եզդիական լրատվական www. yazidinews.com-ի հետ, որը նրա կարծիքով չէր ձայնագրվում: Արձանագրված խոսքում մարդու իրավունքների պաշտպանը ներկայացրել էր իր տեսակետները Հայաստանի Հանրապետությունում եզդի քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության վիճակի վերաբերյալ: Ազգային Անվտանգության Ծառայության քննչական վարչության կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանի մեկնաբանությունները համարվել են որպես «գործողություններ ուղղված ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելության սերմանմանը, ռասայական գերազանցությանը կամ ազգային արժանապատվության նվաստացմանը»: Քրեական գործը հարուցվել էր ծայրահեղ աջ «Վետո» շարժման առաջնորդ Նարեկ Մալյանի կողմից Ազգային Անվտանգության Ծառայության քննչական վարչություն ուղարկված հաղորդման հիման վրա: «Վետո» շարժումը, որն իրեն առցանց նկարագրում է որպես սոցիալական-քաղաքական հակասորոսյան շարժում Հայաստանում, ակտիվորեն փորձում էր ստորացնել երկրում մարդու իրավունքների պաշտպան կազմակերպություններին:

Սաշիկ Սուլթանյանը մարդու իրավունքների պաշտպանության իր խաղաղ գործունեության համար թիրախավորվելու երկար պատմություն ունի: 2020-ի հուլիսին անհայտ անձանց կողմից Facebook սոցիալական ցանցում կատարված գրառումների միջոցով սկսվեց արատավոր արշավ մարդու իրավունքների պաշտպանի դեմ: 2020 թվականի նոյեմբերի վերջին Սաշիկ Սուլթանյանը տեղեկացավ, որ իր դեմ քրեական հետաքննություն է սկսվել 2020 թվականի հոկտեմբերի 3-ին, և որ նա իրավունք չունի ստանալու քրեական գործ հարուցելու պատճառի պատճենը: 2021 թվականի մայիսի 20-ին Քննչական դեպարտամենտի աշխատակիցները Սաշիկ Սուլթանյանի տունը խուզարկելիս անձնագիրն են առգրավել`թույլ չտալով նրան լքել երկիրը: Քննության ընթացքում Սաշիկ Սուլթանյանի գործընկերներին տրվել է վկայի կարգավիճակ և արգելվել է կապվել մարդու իրավունքների պաշտպանի հետ: Մարդու Իրավունքների Եզդիական Կենտրոնի աշխատանքներն այժմ դադարել են`2021 թվականի մայիսի 20-ին որոնումների արդյունքում առգրավված է կազմակերպության ամբողջ տեխնիկական սարքավորումները:

Front Line Defenders- ը դատապարտում է Սաշիկ Սուլթանյանի նկատմամբ դատական հետապնդումը և շարունակական աղմկահարույց արշավը և կարծում է, որ նա թիրախավորվում է բացառապես Հայաստանում էթնիկ փոքրամասնությունների իրավունքների խթանման և պաշտպանության գործում կատարած աշխատանքի արդյունքում: Front Line Defenders-ը դատապարտում է մարդու իրավունքների պաշտպանի ահաբեկումը և թիրախավորումը, ինչը կարող է վտանգավոր ազդեցություն ունենալ քաղաքացիական հասարակության վրա և չի նպաստում անվտանգ և նպաստավոր միջավայրի ստեղծմանը, որում իրավապաշտպանները կարողանան իրականացնել իրենց աշխատանքը Հայաստանում:

Երևանի Մարդու Իրավունքների Տան և նրա անդամ կազմակերպությունների պատրաստած համատեղ հայտարարության մեջ Human Rights House հիմնադրամը և Նորվեգիայի Հելսինկյան կոմիտեն կոչ են անում Հայաստանի իշխանություններին դադարեցնել հետապնդումները իրավապաշտպանների դեմ և պաշտպանել նրանց օրինական աշխատանքը: https://humanrightshouse.org/statements/armenian-authorities-must-support-and-end-harassment-against-human-rights-defenders/

Մենք՝ ներքոստորագրյալ քաղաքացիական հասարակության կազմակերպություններս, մտահոգված ենք հայ իրավապաշտպանների նկատմամբ շարունակվող հետապնդումներով: Մենք կոչ ենք անում ՀՀ իշխանություններին հարգել իրենց միջազգային պարտավորությունը մարդու իրավունքների պաշտպանների համար բարենպաստ միջավայր ստեղծելու ուղղությամբ, պաշտպանել նրանց օրինական աշխատանքը, դատապարտել նրանց նկատմամբ սպառնալիքներն ու հարձակումները և դադարեցնել նրանց գործունեության անօրինական միջամտությունը, այդ թվում` անհիմն քրեական հետապնդման և համապատասխան օպերատիվ գործողություններն ու. քննչական միջոցառումները:

Վերջին երկու տարիներին Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանները և իրավապաշտպան կազմակերպությունները բախվում են ատելության խոսքի և ապատեղեկատվության բարձր մակարդակի, ֆիզիկական հարձակումների և առցանց սպառնալիքների: Իրավիճակն ավելի է սրվել 2020-ի նոյեմբերի 9-ին Ղարաբաղյան 2-րդ պատերազմից հետո Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ձեռք բերված հրադադարի մասին համաձայնագրից պայմանագրի հայտարարությունից անմիջապես հետո՝ հարձակման են ենթարկվել Ազատություն ռադիոկայանը, Հելսինկյան ասոցացիայի Վանաձորի գրասենյակը և Բաց Հասարակությունների Հիմնադրամը: Չնայած հետաքննություն էր սկսվել, մինչ այժմ ոչ ոք պատասխանատվություն չի կրել այդ հարձակումների համար: ՀՀ կառավարության կողմից մարդու իրավունքի պաշտպաններին պաշտպանելու անկարողությունը և նրանց հրապարակային չաջակցելը ստեղծել են անպատժելիության մթնոլորտ՝ աջակողմյան ազգայնական խմբավորումներին և շարժումներին հնարավորություն տալով մարդու իրավունքի պաշտպաններին և կազմակերպություններին դարձնել իրենց հիմնական թիրախը: Այս խմբերի անպատժելիությունը բացասաբար է ազդել ընտրարշավի վրա և ևս մեկ ցուցում է այն բանի, որ այն պետք է պատշաճ կերպով լուծվի:

Հաշվի առնելով Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանության վիճակի վատթարացումը, Երևանի Մարդու Իրավունքների Տունը, Մարդու Իրավունքների Տուն Հիմնադրամի հետ համատեղ հայտարարություններ են արել միջազգային և տարածաշրջանային մեխանիզմների շրջանակներում: Մասնավորապես, ՄԱԿ-ի Համընդհանուր պարբերական վերանայման շրջանակներում (2020 թ. Հունվարի 23-ին կայացած նստաշրջան) Հայաստանի կառավարությունը, inter alia, համաձայնվել է հետևյալ առաջարկությունների հետ.

Վերջ տալ մարդու իրավունքների պաշտպանների դեմ հարձակումների անպատժելիության մշակույթին՝ նրանց նկատմամբ հետապնդումների, սպառնալիքների և բռնությունների արագ, անկողմնակալ և արդյունավետ հետաքննություններ իրականացնելով։

Աջակցել մարդու իրավունքների պաշտպաններին՝ պաշտոնական դատապարտելով հարձակումները, երբ դրանք տեղի են ունենում։

Ընդունել հատուկ օրենքներ, որոնք կարգելեն ատելության խոսքը և կձեռնարկեն կոնկրետ քայլեր՝ վերջ դնելու բամբասանքների արշավներին և մարդու իրավունքների պաշտպանների հասցեին սպառնալիքներին:

Միջոցներ ձեռնարկել մարդու իրավունքների պաշտպաններին և քաղաքացիական հասարակությանը ոտնձգություններից պաշտպանելու համար:

Հայաստանի կառավարությունը որևէ շոշափելի քայլ չի ձեռնարկել Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանների վիճակի բարելավման ուղղությամբ, որոնք ավելի ու ավելի անապահով պայմաններում են հայտնվում:

Այս աջակողմյան արշավների կողմից մարդու իրավունքների պաշտպանների վրա թիրախավորելու վերջին միտումները հատկապես անհանգստացնող են. Տարբեր մեղադրանքներով նրանց դեմ քրեական գործեր հարուցելու համար տարբեր իրավապահ մարմիններ են ուղարկվում կեղծ հայտարարություններ «հանցագործությունների» մասին, որոնք իբր կատարվել են իրավապաշտպանների կողմից: Նման կեղծ հայտարարությունները զգալի ազդեցություն են ունենում իրավապաշտպան կազմակերպությունների և նրանց օրինական աշխատանքի վրա: Անցյալ տարի Եվրոպայի խորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատարը մտահոգություն հայտնեց SLAPPS-ի` հասարակության մասնակցության դեմ ուղղված ռազմավարական դատավարությունների վերաբերյալ, որոնք ներկայացվել են իրավապաշտպանների դեմ: Դրանք անհեթեթ քրեական կամ քաղաքացիական հայցեր են ընդդեմ իրաշապաշտպանների ՝ նրանց էներգիան և ուշադրությունը իրենց օրինական աշխատանքից շեղելու համար կեղծ հայցերի դեմ պայքարելու համար: Հայաստանում կեղծ մեղադրանքների վերջին միտումը կարող է նմանատիպ ազդեցություն ունենալ տեղական իրավապաշտպանների վրա:

Օրինակ՝ նման բողոքներից մեկը ներկայացվել է ընդդեմ իրավապաշտպան Լարա Ահարոնյանի՝ Հայ կանանց ռեսուրսների կենտրոնի համահիմնադիր և Երևանի մարդու իրավունքների տան խորհրդի անդամ, կեղծ մեղադրելով նրան տրանսգենդեր մարդկանց մարմնավաճառության մեջ ներգրավելու մեջ ներգրավվելու, պոռնոգրաֆիկ նյութեր տարածելու, կամ այլ բաների մեջ։

Վերջին զարգացմամբ, եզդի իրավապաշտպան Սաշիկ Սուլթանյանի դեմ քրեական գործ է հարուցվել տխրահռչակ աջակողմյան «VETO» խմբի առաջնորդի կողմից ներկայացված կեղծ հայտարարության հիման վրա: 2021 թ. Մայիսի 20-ին Սաշիկ Սուլթանյանի բնակարանը խուզարկվեց Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Անվտանգության Ծառայության քննիչների և օպերատիվ աշխատակիցների կողմից: Սաշիկ Սուլթանյանը, իր իսկ ցուցմունքների համաձայն, զրկվել է հեռախոսազանգ կատարելու իրավունքից և փաստաբանի իրավունքից: Նույն օրը խուզարկվել է նաև «Մարդու Իրավունքների Եզդիական Կենտրոն» ՀԿ-ի տարածքը, ինչպես նաև նրա երկու գործընկերների տներն ու մեքենաները, որոնցից մեկը Մուրազ Շամոյանն էր `Կենտրոնի նորությունների խմբագիր: Հաջորդ օրը ՝ մայիսի 21-ին, Մուրազ Շամոյանը ենթարկվեց ութժամյա հարցաքննության: Հարցաքննության ընթացքում քննող սպան նրան ասաց, որ «արևմտյան հասարակական կազմակերպությունները պետք է փակվեն»:

Քրեական գործը, որին ներգրավված են Սաշիկ Սուլթանյանը և նրա գործընկերները, հարուցվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 226-րդ հոդվածի հատկանիշներով. Ազգային, ռասայական կամ կրոնական ատելություն հրահրելը, որը կատարվել է հրապարակավ կամ զանգվածային լրատվության միջոցներով։ Սաշիկ Սուլթանյանի կարծիքով և փաստերի վրա հիմնված գնահատական դատողությունները Հայաստանում էթնիկ եզդիների մարդու իրավունքների ոտնահարումների վերաբերյալ որակվում են որպես «ազգային, ռասայական և կրոնական ատելության հրահրում»: Այս հիմքով քրեական գործ հարուցելը վտանգում է լռեցնել փոքրամասնությունների իրավունքների պաշտպանների արտահայտման ազատությունը և խարխլել նրանց կենսական աշխատանքը, որը նրանք իրականացնում են ի շահ փոքրամասնությունների Հայաստանում:

2021 թ.-ի մայիսի 26-ին, Երևանի Մարդու Իրավունքների Տունը ներառող 23 տեղական հասարակական կազմակերպություններ ստորագրեցին հայտարարություն, որով դատապարտում են Սաշիկ Սուլթանյանի և այլոց նկատմամբ անօրինական հետապնդումը`պահանջելով դադարեցնել այն: Իրավապաշտպան միջազգային կազմակերպությունները նույնպես վճռականորեն են արտահայտել իրենց տեսակետը։

Մենք՝ ներքոստորագրյալ կազմակերպություններս, սույնով կոչ ենք անում ՀՀ կառավարությանը, դատախազությանը և իրավապահ մարմիններին միջոցներ ձեռնարկել ՀՀ կառավարության կողմից ստանձնած պարտականությունների կատարման ուղղությամբ՝ մարդու իրավունքների պաշտպանների պաշտպանության և նրանց իրավունքների խթանման, մասնավորապես ՝

Վերջ տալ մարդու իրավունքների պաշտպանների դեմ հարձակումների անպատժելիության մշակույթին՝ նրանց նկատմամբ հետապնդումների, սպառնալիքների և բռնությունների արագ, անկողմնակալ և արդյունավետ հետաքննություններ իրականացնելով։

Աջակցել մարդու իրավունքների պաշտպաններին՝ պաշտոնական դատապարտելով հարձակումները, երբ դրանք տեղի են ունենում։

Ընդունել հատուկ օրենքներ, որոնք կարգելեն ատելության խոսքը և կձեռնարկեն կոնկրետ քայլեր՝ վերջ դնելու բամբասանքների արշավներին և մարդու իրավունքների պաշտպանների հասցեին սպառնալիքներին:

Միջոցներ ձեռնարկել մարդու իրավունքների պաշտպաններին և քաղաքացիական հասարակությանը ոտնձգություններից պաշտպանելու համար:

Հեղինակավոր Human Rights Watch-ը հրապարակել է ծավալուն հայտարարություն՝ ”Հայաստան․ Ակտիվիստի նենգամիտ հետապնդում” վերնագրով։ https://www.hrw.org/news/2021/06/16/armenia-malicious-prosecution-activist

Հայաստանի իշխանությունները պնդում են կեղծ քրեական մեղադրանքները իրավապաշտպան Սաշիկ Սուլթանյանի դեմ, այսօր հայտարարել է Human Rights Watch-ը: Մեղադրանքները կապված են Սուլթանյանի տված առցանց հարցազրույցի հետ, որում նա խոսել է մի շարք խնդիրների մասին, որոնց, իր կարծիքով, բախվում է եզդիական համայնքը Հայաստանում:

«Չնայած Հայաստանի իշխանությունները կարող են համաձայն չլինել Սուլթանյանի հարցազրույցի բովանդակության հետ, դրանում նրա արտահայտած կարծիքները լիովին տեղավորվում են միջազգային իրավունքով պաշտպանվող իրավաչափ խոսքի սահմաններում», — ասաց Գիորգի Գոգիան, Human Rights Watch-ի Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի ասոցացված տնօրենը: «Իշխանությունները պետք է անհապաղ հրաժարվեն Սուլթանյանին առաջադրված մեղադրանքներից և ապահովեն, որ անհարկի միջամտություն չլինի նրա օրինական իրավապաշտպան աշխատանքին»:

Սուլթանյանը՝ Մարդու իրավունքների եզդիական կենտրոն հասարակական կազմակերպության նախագահն է, որը 2018 թվականից աշխատում է Հայաստանում համայնքների մոբիլիզացման, իրազեկման մակարդակի բարձրացման և հակակոռուպցիոն խնդիրների շուրջ:

2020թ. հոկտեմբերի 3-ին, Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայությունը (ԱԱԾ) քրեական հետապնդում է սկսել Սուլթանյանի դեմ՝ հիմնվելով այն հարցազրույցի վրա, որը նա տվել էր Yezidinews.am կայքին, որը հրապարակվել էր 2020 թվականի հունիսին: Քննիչը վկայակոչում է Սուլթանյանի մի քանի հայտարարություններ` Հայաստանում ազգային և էթնիկ փոքրամասնություն հանդիսացող եզդիների շրջանում ազգային թշնամանք հարուցելու քրեական հետապնդումը հիմնավորելու համար:

Քննիչը վկայակոչել է Սուլթանյանի հարցազրույցի հայտարարությունները, որոնք, ի միջի այլոց, պնդում էին, որ եզդիները Հայաստանում խտրականության են ենթարկվում, որ չեն կարողանում ուսումնասիրել իրենց լեզուն կամ զարգացնել իրենց մշակույթը, և որ նրանք բավարար չափով ներկայացված չեն տեղական ինքնակառավարման մարմիններում: Քննիչը վկայակոչել է նաև Սուլթանյանի այն պնդումները, թե հայերը բռնազավթել են եզդիական ունեցվածքը, որ իշխանությունները չեն պաշտպանում նրանց իրավունքները, և որ եզդիները ապրում են «վախի մեջ»:

Հետաքննությունը, ամենայն հավանականությամբ, հարուցվել է՝ հիմնվելով արմատական խմբավորում հանդիսացող «Վետո» շարժման առաջնորդի բողոքի հիման վրա, որը ձեռք է բերել մարդու իրավունքների պաշտպանների դեմ ագրեսիվ թշնամանք սերմանողի համբավ Հայաստանում:

Քրեական գործը խնդրահարույց է նաև դատավարական տեսանկյունից, հայտարարել է Human Rights Watch-ը: Չնայած հետաքննությունը սկսվել է 2020թ. հոկտեմբերին, իշխանությունները Սուլթանյանին տեղեկատվություն են տրամադրել այդ մասին միայն 2021թ. մայիսին: 2020թ. նոյեմբերի 21-ին ստացված պատասխանում` տեղեկատվություն ստանալու պաշտոնական հարցմանն ի պատասխան, ԱԱԾ-ն Սուլթանյանին հաստատել է, որ քրեական հետաքննություն է իրականացվում, սակայն նրան չի տրամադրել որևէ լրացուցիչ տեղեկություն կամ հետաքննությունն սկսելու մասին որոշման պատճեն: ԱԱԾ-ն Սուլթանյանին տեղեկացրել է, որ հետաքննության ընթացքում նա չունի դատավարական կարգավիճակ, ուստի չի կարող պահանջել գործի վերաբերյալ լրացուցիչ տեղեկություններ: Սուլթանյանի հետ տեղեկատվություն փոխանակելուց հրաժարվելը նույնիսկ այն ժամանակ, երբ նա հանդիսանում էր քննության կողմ, խախտում է Սուլթանյանի արդար դատաքննության և դատական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունքները, որոնք պաշտպանված են Մարդու իրավունքների Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ և 13-րդ հոդվածներով:

Մայիսի 20-ին ԱԱԾ-ն Սուլթանյանից առգրավել է երեք համակարգիչ, մեկ համակարգիչը պատկանում էր ընտանիքի անդամներից մեկին, երկու հեռախոս և մի քանի USB կրիչ:

2021թ.-ի հունիսի 2-ին Human Rights Watch-ը դիմել է դատախազություն` հորդորելով հրաժարվել Սուլթանյանին առաջադրված մեղադրանքներից և ապահովել, որ նա հնարավորություն ունենա իրականացնել իր օրինական իրավապաշտպան գործունեությունը՝ առանց ավելորդ միջամտությունների: Դատախազությունը հունիսի 10-ի պատասխանում նշել է, որ հետաքննությունը սկսվել է «ազգային և միջազգային նորմերի համաձայն», և որ հանգամանքները չեն կարող մեկնաբանվել որպես Սուլթանյանի իրավունքների ոտնահարում:

Իշխանությունները Սուլթանյանի հայտարարությունները սխալմամբ որակել են որպես «հրահրում», — հայտարարել է Human Rights Watch-ը: Դրանք տեղավորվում են միջազգային իրավունքի, մասնավորապես Մարդու իրավունքների Եվրոպական կոնվենցիայի 10-րդ հոդվածի և Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրի 19-րդ հոդվածի ներքո պաշտպանված օրինական խոսքի սահմաններում: Որպես երկու պայմանագրերի կողմ՝ Հայաստանի կառավարությունը խոսքի ազատությունը պաշտպանելու հատուկ իրավական պարտավորություններ ունի:

«Հայաստանի իշխանությունները խախտում են Սուլթանյանի խոսքի ազատության իրավունքը», — հայտարարել է Գոգիան: «Չնայած ազգային և էթնիկական ատելության դեմ պայքարը կառավարության պարտականությունն է, այն չի իրականացվում իրավաչափ խոսքը քրեականացնելու կամ զգայուն հարցեր բարձրաձայնողների իրավունքները այլ կերպ խախտելու միջոցով»:

Հարցազրույց եզդի հոգևոր դասի ներկայացուցիչ Շեխ Ջնդիի հետ։ Continue reading “Հարցազրույց․ Շեխ Ջնդի”

Welcome to WordPress. This is your first post. Edit or delete it, then start writing!